W ortopedii do obrazowania tkanek można zastosować m.in. USG, RTG i rezonans magnetyczny (MRI). Każde z tych badań przebiega inaczej i w inny sposób uwidacznia tkanki. W artykule zestawiliśmy informacje na temat przebiegu, zastosowania, bezpieczeństwa i zasady działania każdego z tych badań. Sprawdź, czym się różnią i w jakim celu lekarze ortopedzi stosują każde z nich. Kiedy to właśnie USG jest wybierane przez ortopedów?
Na czym polega badanie USG?
USG (ultrasonografia) to badanie, które polega na zastosowaniu fal ultradźwiękowych do uzyskania obrazu tkanek. Można go wykonać w gabinecie lekarskim, od razu w czasie konsultacji. Pacjent nie musi wychodzić z gabinetu, przechodzić do innego pomieszczenia na badanie (jak ma to miejsce np. w przypadku RTG). Nie potrzebuje skierowania i czasu na poszukiwanie placówki, która wykona badanie (jak przy rezonansie magnetycznym), a następnie ponownej konsultacji u ortopedy z wynikiem.
Lekarz ortopeda już podczas pierwszej wizyty może od razu, na ekranie monitora zobaczyć struktury stawowe, mięśnie i więzadła. Ma to zastosowanie po urazach, takich jak naciągnięcia i naderwania mięśni i więzadeł, a także w przewlekłych dysfunkcjach ortopedycznych (diagnostyka m.in. w kierunku zespołu cieśni nadgarstka, łokcia tenisisty, zespołu bolesnego barku).
USG ortopedyczne zazwyczaj trwa 10 – 20 minut, zależnie od rodzaju problemu.
Jest badaniem całkowicie nieinwazyjnym. Nie generuje promieniowania jonizującego, które mogłoby mieć niekorzystny wpływ na organizm.
USG jest tak bezpieczne, że można je wykonać nawet u dzieci (już u noworodków) i u kobiet w ciąży. Można go powtarzać tak często, jak to konieczne, co jest przydatne np. w monitorowaniu gojenia się naderwanego mięśnia lub więzadła.
Istnieje niewiele przeciwwskazań do wykonania badania USG. Są to tylko niewygojone rany w miejscu, które wymaga oceny.
Więcej informacji: USG Barku Warszawa
Co można ocenić za pomocą USG?
USG pozwala zobrazować stawy, mięśnie, ścięgna, więzadła, kaletki i łąkotki. Pokaże stan chrząstki stawowej i błony maziowej. Może wykazać obecność wysięku w stawie, a także ganglionów i cyst w mięśniach i ścięgnach.
Badanie USG w ortopedii jest pomocne w diagnostyce kontuzji tkanek miękkich (zwłaszcza ścięgien, mięśni i więzadeł), choroby zwyrodnieniowej stawów, entezopatii (takich jak np. łokieć golfisty/tenisisty) i zespołów uciskowych (np. zespołu cieśni nadgarstka).
Czym różni się USG od RTG?
Badania te różnią się zastosowaniem, zasadą działania i środkami ostrożności:
- USG to badanie, którego zasada działania opiera się o fale ultradźwiękowe, a RTG o promieniowanie jonizujące.
- Podczas USG lekarz przykłada głowice aparatu do badanego stawu lub mięśnia (do skóry uprzednio posmarowanej żelem), a na ekranie monitora widoczne są oglądane tkanki.
- W badaniu RTG technik odpowiednio ustawia kończynę do badania i poleca, aby utrzymać tę pozycję. Wychodzi z pomieszczenia na czas wykonania zdjęcia rentgenowskiego. Zdjęcie jest wywoływane na kliszę (obecnie już coraz rzadziej) lub nagrywane na płytę. Można za dodatkową opłatą otrzymać opis do badania, sporządzony przez lekarza radiologa. Na opis RTG zwykle trzeba poczekać od kilku dni do 2-3 tygodni (zależnie od placówki).
- Z płytą z RTG ponownie należy się udać do lekarza, który zlecił badanie (czyli w przypadku stanów po kontuzjach lub w przewlekłych bólach stawów – do lekarza ortopedy).
- Zdjęcie rentgenowskie wykonuje się także w placówkach świadczących pilną pomoc lekarską w złamaniach i innych urazach. Wtedy obraz zdjęcia RTG jest często przesyłany od razu na komputer lekarza przyjmującego i podczas jednego przyjazdu do placówki można rozpoznać ewentualne złamanie i go zaopatrzyć.
- RTG w ortopedii obrazuje kości i powierzchnie stawowe. Może wykazać też obecność zwapnień i osteofitów. Wykonuje się je zawsze przy podejrzeniu złamań lub pęknięć kości. W badaniu RTG nie są widoczne mięśnie i więzadła. Jeżeli doszło do ich naderwania, zamiast RTG konieczne jest badanie USG.
Rezonans magnetyczny – co to za badanie?
Rezonans magnetyczny (MRI) to badanie wykorzystujące promieniowanie elektromagnetyczne do obrazowania tkanek. Ma ono szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach medycznych. W ortopedii wykorzystuje się go do badania tkanek miękkich (mięśni, więzadeł, torebek stawowych, łąkotek), powierzchni stawowych, kości i kręgosłupa (kręgów, dysków, powierzchni stawowych, ew. osteofitów).
MRI może wykazać złamania i pęknięcia kości i kręgów, uszkodzenia mięśni, naderwania więzadeł, uszkodzenia łąkotek wraz z dokładną oceną lokalizacji i rozmiaru uszkodzenia. Pokaże też dokładnie cechy zwyrodnień stawów. W kręgosłupie może wykazać obecność wypuklin, przepuklin i sekwestracji krążka międzykręgowego. Może zobrazować kręgozmyk i stenozę kanału kręgowego.
Poza ortopedią rezonans magnetyczny stosuje się też np. w neurologii (MRI głowy), w gastroenterologii (MRI jamy brzusznej) i w wielu innych specjalizacjach. Jest to badanie o dużej dokładności. Pacjent podczas badania leży w specjalnej kabinie, co może być utrudnieniem dla osób z klaustrofobią. W tym czasie wykonywanych jest wiele zdjęć tkanek.
USG, RTG i rezonans magnetyczny – porównanie badań
W poniższej tabeli zestawiamy najważniejsze kryteria porównujące USG, RTG i rezonans magnetyczny:
| Rodzaj badania/ kryterium | USG (Ultrasonografia) | RTG (Rentgen) | MRI (Rezonans magnetyczny) |
| Zasada działania | Fale ultradźwiękowe | Promieniowanie jonizujące | Silne pole magnetyczne + fale radiowe |
| Bezpieczeństwo | Bardzo wysokie, brak szkodliwego promieniowania | Narażenie na promieniowanie, nie można go stosować u kobiet w ciąży | Brak promieniowania, ale przeciwwskazania (np. rozrusznik serca), badanie jest trudne lub niemożliwe do wykonania u osób z klaustrofobią |
| Widoczne tkanki | Mięśnie, ścięgna, więzadła, kaletki, łąkotki, chrząstka stawowa, błona maziowa | Kości | Bardzo dokładne obrazy tkanek miękkich |
| Czas badania | 10 – 20 minut | Bardzo krótki (sekundy–minuty) | Długi (20–60 minut) |
| Koszt i dostępność | Niski koszt, dostępne w niektórych gabinetach ortopedycznych, możliwe do wykonania już podczas pierwszej konsultacji ortopedycznej, wynik dostępny od razu, w trakcie wykonywania badania | Niski koszt, konieczne skierowanie, płyta z opisem dostępna zwykle kilka minut po badaniu, na opis trzeba poczekać od kilku dni do 3 tygodni | Wysoki koszt, dłuższy czas oczekiwania na opis, płytę z obrazami z badania można otrzymać kilka minut po badaniu, na opis trzeba poczekać ok. 2 – 3 tygodni |
Kiedy USG, a kiedy RTG lub rezonans?
Wtedy, gdy pacjent pojawia się w gabinecie ortopedycznym i zgłasza ból mięśnia lub stawu, najszybciej jest od razu wykonać USG. Wtedy w czasie rzeczywistym można obejrzeć tkanki. Ponadto podczas USG można obejrzeć staw także w badaniu dynamicznym (np. podczas zgięcia wykonanego przez pacjenta lub biernie przez lekarza). USG może już w trakcie pierwszej wizyty u ortopedy pokazać zerwania lub naderwania mięśni lub więzadeł. Jest też najbezpieczniejszą opcją, gdy do gabinetu ortopedycznego trafia kobieta w ciąży. USG wykonuje się także podczas monitorowania procesu leczenia tkanek miękkich (można wielokrotnie go powtarzać i obserwować, jak goi się mięsień, czy ilość wysięku w stawie się zmniejszyła itp.).
Gdy jednak lekarz podejrzewa złamanie lub pęknięcie kości, konieczne będzie badanie RTG. Z kolei rezonans magnetyczny wykonuje się wtedy, gdy potrzebne jest bardzo dokładne zobrazowanie tkanek głębokich. MRI w ortopedii znajduje zastosowanie przede wszystkim do badania kręgosłupa po urazach, a także przy podejrzeniach stenozy kanału kręgowego i dyskopatii. Jest badaniem koniecznym do wykonania wtedy, gdy podejrzewa się nowotwory narządu ruchu. Rezonans pomocny jest także dla dokładnego zobrazowania tkanek przed podjęciem decyzji o leczeniu operacyjnym (np. przepukliny kręgosłupa).
Badanie rezonansem trwa od 20, nawet do 60 minut, zależnie od badanego obszaru. Zazwyczaj od razu po badaniu można otrzymać uzyskane z niego obrazy nagrane na płycie. Jest to wiele obrazów tkanek. Na opis badania MRI trzeba poczekać, zwykle od 10 dni do miesiąca. Na konsultację do lekarza kierującego należy zabrać płytę z badaniem i opis, jeżeli jest już dostępny.
Gdzie jest dobrze dostępne ortopedyczne USG w Warszawie?
USG jest badaniem dobrze dostępnym, jednak warto się zorientować, gdzie w Warszawie USG można wykonać wraz z konsultacją ortopedyczną. Przykładem takiej placówki jest Centrum Fizjoterapii SPINETIC. USG na warszawskim Ursynowie (ul. Belgradzka 3) i na Woli (ul. Waliców 13) można wykonać bez kolejek, bez skierowania. Dostępne terminy można sprawdzić na stronie: https://spinetic.medsoft.pl/. Wystarczy, że w specjalizacji oznaczysz „Ortopedia i traumatologia narządu ruchu”, a w rubryce „Usługa”: „USG ortopedyczne”.
W tej samej placówce można także odbyć fizjoterapię pourazową, w bólach kręgosłupa, mięśni i stawów. Możesz tu skorzystać z różnorodnych zabiegów, w tym z terapii manualnej, a także ze wspomagającego gojenie lasera wysokoenergetycznego oraz terapii TECAR i krioterapii pomocnej w stanach zapalnych i pourazowych, a także z wielu innych metod wspierających leczenie.
W artykule uporządkowaliśmy informacje o badaniach USG, RTG i rezonansie magnetycznym. Każde z tych badań jest wartościowe w ortopedii, a o wyborze badania decyduje lekarz. Od razu w gabinecie specjalista może wykonać badanie USG, które obrazuje naderwania więzadeł i mięśni oraz cechy choroby zwyrodnieniowej stawów. Gdy będzie taka potrzeba, lekarz skieruje na badania dodatkowe. Jeśli nie masz jeszcze diagnozy swoich dolegliwości, nie zwlekaj z konsultacją u lekarza ortopedy. Specjalista dobierze metodę, która w najlepszym stopniu będzie w stanie zdiagnozować Twoje stawy, kręgosłup lub mięśnie.
