Praca większości mięśni szkieletowych, poprzecznie prążkowanych (np. mięśni nóg) zależna jest od naszej woli. Skurcz i rozkurcz ich włókien związany jest z wykonywanymi przez nas zamierzonymi ruchami jak zginanie ręki. Niektóre z mięśni, jak te podtrzymujące szyję czy głowę, kurczą się synchronicznie, abyśmy mogli utrzymać prawidłową postawę. Kurczem nazywamy bezwiedny skurcz mięśnia poprzecznie prążkowanego, który może utrzymywać się od kilku sekund nawet do kilkunastu minut, rzadko dłużej. Często zdarza się, że kurcze powtarzają się kilkukrotnie zanim całkowicie ustąpią. W kurczu może uczestniczyć część włókien mięśniowych, jego całość, a nawet kilka grup mięśni, które zazwyczaj działają synchronicznie jak np. mięśnie sąsiadujących palców stopy. Kurcze mięśni łydek są niezwykle częstą przypadłością. Praktycznie każdy z nas doświadczył lub doświadczy kurczu na jakimś etapie swojego życia (1). Przedstawiamy najczęstsze ich przyczyny i sposoby zapobiegania.
Niedobory minerałów
Zbyt niski poziom magnezu i wapnia we krwi związany jest bezpośrednio ze zwiększeniem pobudliwości, zarówno zakończeń nerwowych jak i stymulowanych przez nie mięśni. Dlatego osoby z zaburzoną gospodarką mineralną są podatne na mimowolne kurczenie się mięśni. Niedobory minerałów związane są często z podeszłym wiekiem lub ciążą, gdy zapotrzebowanie na minerały i witaminy gwałtownie rośnie. Kurcze są również częstym problemem osób, których tryb życia prowadzi do obniżenia zawartości magnezu czy wapnia w organizmie. Do czynników zwiększających ryzyko nadmiernej utraty minerałów wraz z moczem należy częste spożywanie napojów o działaniu moczopędnym jak alkohol czy napoje z kofeiną. Niedobory towarzyszą również mało zróżnicowanej, bogatej w wysoko przetworzone produkty diecie (2). Jeśli nasza dieta obfituje we wspomniane wcześniej produkty warto zacząć stosować suplementy diety.
Odwodnienie
Sport i inne aktywności fizyczne prowadzą do dużej utraty płynów z organizmu wraz z potem. Z intensywnym poceniem się, nawet bez specjalnego wysiłku, mamy też do czynienia w okresie letnich upałów. Odwodnienie w wyniku intensywnej produkcji potu jest jedną z przyczyn bolesnych kurczy mięśni nóg. Oprócz wody wraz z potem tracimy elektrolity jak sód, potas czy magnez. Gdy pijemy zbyt mało wody lub nie dostarczamy z dietą wystarczającej ilości elektrolitów dochodzi do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, co prowadzi do bólu głowy, przemęczenia i kurczy (3,4).
Problemy z krążeniem
Wśród typowych symptomów towarzyszących zaburzeniom krążenia w żyłach nóg, jak uczucie ciężkości, zmęczenia czy opuchlizna, mogą pojawić się również problemy z mimowolnymi skurczami mięśni. W tym przypadku dotyczą najczęściej mięśni łydki i pojawiają się w nocy min. przy chorobie żylakowej (5,6).
Jak zapobiegać kurczom i kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Jeżeli naszym problemem są pojawiające się co jakiś czas nieprzyjemne, mimowolne skurcze nóg powinniśmy przede wszystkim zadbać o dostarczenie organizmowi odpowiedniej dawki minerałów. Skurcze są min. jednym z symptomów niedoborów magnezu i potasu. Dlatego warto sięgnąć po suplementy zawierające oba te pierwiastki w swoim składzie. Takie połączenie dostępne jest często w postaci gotowych suplementów „na skurcze”.
Minerały to jednak nie wszystko. Musimy również dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu. Dlatego należy pić regularnie, a nie tylko wtedy gdy czujemy pragnienie. Poziom nawodnienia ławo sprawdzić po kolorze moczu. Gdy nasz organizm jest prawidłowo nawodniony mocz będzie miał barwę słomkową. Intensywniejsza barwa może wskazuje na odwodnienie. W łagodzeniu kurczy, zwłaszcza tych spowodowanych problemami z krążeniem, pomocna jest też regularna aktywność fizyczna uaktywniająca mięśnie nóg (6).
Z lekarzem powinniśmy bezzwłocznie skonsultować kurcze, którym towarzyszy silny dyskomfort, opuchlizna, zaczerwienienie lub zmiany skórne. Zaniepokoić powinny nas także silne, pojawiające się bez konkretnej przyczyny kurcze (np. bez wcześniejszego wysiłku fizycznego). Konsultacji specjalistycznej wymagają też mimowolne skurcze, które nie mijają, pomimo dbania o nawodnienie i obecność minerałów w diecie.
- Miller TM, Layzer RB. Muscle cramps. Muscle Nerve [Internet]. październik 2005 [cytowane 2 sierpień 2018];32(4):431–42. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15902691
- Garrison SR, Allan GM, Sekhon RK, Musini VM, Khan KM. Magnesium for skeletal muscle cramps. Cochrane database Syst Rev [Internet]. John Wiley & Sons, Ltd; 12 wrzesień 2012 [cytowane 2 sierpień 2018];(9):CD009402. Pobrano z: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22972143
- Armstrong S, Cross T. Exercise-associated muscle cramps. T. 14, Medicine Today. 2013. s. 62–5.
- Jung AP, Bishop PA, Al-Nawwas A, Dale RB. Influence of hydration and electrolyte supplementation on incidence and time to onset of exercise-associated muscle cramps. J Athl Train. 2005;40(2):71–5.
- Varicose veins: Overview. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 13 lipiec 2016 [cytowane 2 sierpień 2018]; Pobrano z: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072431/#i2086.symptoms
- Hirai M. Prevalence and characteristics of muscle cramps in patients with varicose veins. Vasa. 2000;29(4):269–73.
